સાહિત્ય પ્રકાર

🎙 *હાઈકુ* 💥

🎖ગુજરાતી ભાષાનો *"સૌથી નાનો" સાહિત્ય પ્રકાર."*

🎖બંધારણ : *5-7-5 (17 અક્ષર).*

🎖ગુજરાતી ભાષામાં પ્રથમ હાઈકુ *"સોનેરી ચાંદ રૂપેરી સુરજ"* સ્નેહરશ્મિ રચિત.

🎙 *શબ્દકોષ* 💥

🎖સૌપ્રથમ નર્મદ રચિત *"નર્મકોશ".*

🎖ગુજરાત વિદ્યાપીઠમાં ગાંધીજીની પ્રેરણાથી *"સાર્થ જોડણી કોષ"* તૈયાર થયો. 

🎖ગોંડલના મહારાજા ભગતસિંહજીએ ગુજરાતી ભાષાનો સૌથી મોટો શબ્દકોષ *"ભગવત ગૌમંડલ"*ની રચના કરાવી. જે 9 ભાગમાં વહેંચાયેલો છે. તૈયાર કરવામાં *26 વર્ષ* લાગ્યા. (1928-1954).

🎙 *મહાનવલકથા* 💥

🎖ઈ.સ. 1887 માં ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીએ *"સરસ્વતીચંદ્ર"* ની રચના કરી.

🎖 જેના 4 ભાગ છે. 

        🕊 *બુદ્ધિધનનો કારભાર* (1887)

        🕊 *ગૌણસુંદરીની કુટુંબજાળ* (1892) માનચતુર અને ધર્મલક્ષ્મી  

        🕊 *રત્નગિરીનું રાજ્યતંત્ર* (1898)

        🕊 *સરસ્વતીનું મનોરાજ્ય* (1901)

🎙 *આત્મચરિત્ર* 💥

🎖બીજા દ્વારા લખાયેલ પ્રખ્યાત વ્યક્તિનું જીવનચરિત્ર. 

🎖 *"અગ્નિકુંડમાં ઊગેલું ગુલાબ"* નારાયણ દેસાઈ રચિત. મહાદેવભાઈ દેસાઈના જીવનનું વર્ણન.

🎙 *કવિતા* 💥

🎖 *"બાપાની પીંપર"* દલપતરામ રચિત. 

🎖પ્રથમ કરૂણ કવિતા *"ફાર્બસ વિરહ"* દલપતરામ રચિત. 

🎖અંગ્રેજી કવિતાના પિતા *"ચોસર"* ગણવામાં આવે છે.

🎙 *કાવ્યસંગ્રહ* 💥

 🎖ગુજરાતી ભાષાનો પ્રથમ કાવ્યસંગ્રહ *"ગુજરાતી કાવ્યદોહન".*

🎙 *નવલકથા* 💥

🎖ગુજરાતી ભાષાની પ્રથમ નવલકથા *"કરણઘેલો"* (1886), નંદશંકર તુળજાશંકર મહેતા રચિત. 

🎖ગુજરાતી ભાષાના ઉત્તમ નવલકથાકાર *"કનૈયાલાલ મુનશી".*

🎖મુળ *"યુરોપિયન"* સાહિત્ય કથા. 

🎖નવલકથાને *"ભાગ"*માં વિભાજિત કરવામાં આવે છે.

🎙 *નાટક*💥

🎖 ગુજરાતી ભાષાનું પ્રથમ નાટક *"લક્ષ્મી"*. 

🎖 *"યુરોપિયન"* સાહિત્ય પ્રકાર.

🎖 ગુજરાતી ભાષાનું પ્રથમ તખ્તાલાયકી ધરાવતું નાટક *"રાઈનો પર્વત"* રમણભાઈ નીલકંઠ રચિત.

🎙 *નવલિકા (ટૂંકી વાર્તા)* 💥

🎖ગુજરાતી ભાષાની પ્રથમ નવલિકા *"ગોવાલણી"* મલિયાનીલ રચિત (કંચનલાલ મહેતા) 

🎖નવલિકા ક્ષેત્રની ઉત્તમ કૃતિ *"તણખામંડળ"* ધૂમકેતુ રચિત. ધૂમકેતુએ નવલિકાને *'તણખો'* કહ્યું છે.

🎙 *આત્મકથા* 💥

🎖અધુરો સાહિત્ય પ્રકાર છે. 

🎖ગુજરાતી ભાષાની પ્રથમ આત્મકથા *"મારી હકીકત"* નર્મદ રચિત.

🎙 *નિબંધ* 💥

 🎖ગુજરાતી ભાષાનો પ્રથમ નિબંધ *"મંડળી મળવાથી થતાં લાભ"* (1851) નર્મદ રચિત. 

🎙 *ગઝલ* 💥

🏅 *વિદેશી સાહિત્ય પ્રકાર.*

🏅અરબી અને ફારસી ભાષા પરથી ગુજરાતીમાં. 

🏅પ્રેમ, વિરહ, પ્રેમભક્તિ મુખ્ય વિષય. 

🏅બે પ્રકાર:

     *ઇશ્કેહકીકી* = ઈશ્વર તરફનો પ્રેમ 

     *ઇશ્કેમિજાજી* = પ્રિયતમ તરફનો પ્રેમ 

🏅પ્રત્યેક પંક્તિ શેર કહેવાય. 

🏅ગઝલનો પહેલો શેર *"મત્લા"* કહેવાય. 

🏅ગઝલનો છેલ્લો શેર *"મક્તા"* કહેવાય.

🎙 *સોનેટ* 💥

🏅 *"ઈટાલિયન"* સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅 *14 પંક્તિ.* 

🏅વિભાજન 

           *શેક્સપિયરશાહી સોનેટ* (4+4+4+2)

           *મિલ્ટનશાહી સોનેટ* (અનિયમિત) 

           *પેટ્રોકશાહી સોનેટ (8+6)*

🏅ગુજરાતીમાં પ્રથમ સોનેટ *"ભણકારા"* (ઇ. સ. 1887) બ.ક.ઠાકોર

🎙 *ખંડકાવ્ય* 💥

🏅સંસ્કૃત સંજ્ઞા. 

🏅પ્રકૃતિનું આલેખન. 

🏅ગુજરાતીમાં પ્રથમ ખંડકાવ્ય *"પૂર્વાલાપ"* મણિશંકર રત્નજીભટ્ટ.

🎙 *ગરબી* 💥

🏅ગરબીના પિતા *"દયારામ"* 

🏅પદ માંથી જન્મ. *સ્ત્રીપ્રધાન* સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅 *શામળે* પણ રચના કરી છે.

🎙 *ગરબો* 💥

🏅વલ્લભ મેવાડો (ભટ્ટ) 

🏅ધોળા મેવાડા (ભટ્ટ)

🎙 *ભવાઈ* 💥

🏅ગદ્ય સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅ભવાઇના મેવાડીને  *"નાયક"* કહેવાય. 

🏅સ્ત્રી પાત્રો પુરૂષ ભજવે. 

🏅ભવાઇની રચના *"અસાઈત ઠાકરે"* (ત્રાગાળા) કરેલી. 

🏅360 ભવાઈ વેશ આપ્યા. *"રામદેવપીરનો વેશ"* સૌથી જૂનો.

🎙 *પદ્ય વાર્તા* 💥

🏅પદ્યવાર્તાના પિતા *"શામળ ભટ્ટ".* 

🏅ગુજરાતીમાં પ્રથમ પદ્યવાર્તા *"પદ્માવતી"* (1718).

🏅શામળે છપ્પામાં પદ્યવાર્તા લખી છે.

🎙 *આખ્યાન* 💥

🏅મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યનો સૌથી પ્રચલિત સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅આખ્યાન કહેનાર *"માણભટ્ટ".*

🏅આખ્યાનને *કડવામાં વિભાજિત ભાલણે* કર્યું. કડવાને ત્રણ ભાગમાં પ્રેમાનંદે વિભાજિત કર્યું. 

🏅 *આખ્યાનનો પિતા "ભાલણ"*. 

    *આખ્યાન શિરોમણી "પ્રેમાનંદ"* 

🏅આધુનિક માણભટ્ટ *"ધાર્મિકલાલ પંડ્યા"* (વડોદરા)

🎙 *રાજિયા/મરશિયા*💥

🏅 *શોકપ્રધાન* સાહિત્ય પ્રકાર 

🏅રાજિયાના પિતા *"બાપુસાહેબ ગાયકવાડ"* 

🏅સંસ્કાર ગીતો જન્મથી લઈને મૃત્યુ સુધી પર *"મહાવીર સિંહ ગોહિલે"* સંશોધન કર્યું છે.

🎙 *કાફી* 💥

🏅ધર્મ પ્રધાન /ભક્તિ પ્રધાન સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅રચયિતા *"ધીરા ભગત".* 

🏅કાફી *14 લીટીનું કાવ્ય* છે પણ સોનેટ નથી.

🎙 *ચાબખા* 💥

🏅કટાક્ષમય શૈલી. 

🏅રચના *"ભોજલરામ* (ભોજાભગત)".

🎙 *છપ્પા*💥

🏅છ પંક્તિનું પદ પ્રધાન સાહિત્ય પ્રકાર. 

🏅રચના *"અખા ભગત"*.

🎙 *પદ* 💥

🏅મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યનો *સૌથી નાનો સાહિત્ય પ્રકાર.*

🏅પદની રચના *"નરસિંહ મહેતા"* એ કરી. 

🏅પદના પ્રકાર. *1. પ્રભાતીયા 2. ભજન*

🎙 *સ્તવન* 💥

🏅 *24 તીર્થકરોની સ્તુતિ કરતો સાહિત્ય પ્રકાર* એટલે "સ્તવન".

🎙 *પ્રબંધ* 💥

🏅મુખ્ય રસ *"વીર"* છે. 

🏅પ્રથમ પ્રબંધ કાવ્ય *"કાન્હડદે પ્રબંધ"* (1456) *પહ્મનાભ* રચિત.

🎙 *બારમાસી* 💥

🏅મુખ્ય રસ *"વિરહ"* છે. 

🏅 *"નેમિનાથ ચતુષ્પદીકા"* (1353) વિનયચંદ્રસૂરી રચિત.

🏅બાવીસમા તીર્થકર નેમિનાથ અને તેની પ્રેમિકા *"રાજુલ"*ના વિરહનું વર્ણન.

🎙 *ફાગુ* 💥

🏅મુખ્ય રસ *"શૃંગાર".*

🏅ફાગુને *"ભાસ/ઉલ્લાસ/ખંડ"*માં વિભાજિત કરવામાં આવે છે. 

🏅પ્રથમ ફાગુકાવ્ય *"વસંતવિલાસ"*(1400) અજ્ઞાત. 

*"સ્થૂલિભદ્ર ફાગુ"* (1330) જિન પહ્મસૂરી રચિત.

🎙 *રાસ* 💥

🏅મુખ્ય રસ *"ભક્તિ "* . મુખ્ય ભાગ *"ઠવણી"* માં પડે છે. 

🏅પ્રથમ સાહિત્યમાં *"ભરતેશ્વર બાહુબલિરાસ"* શાલિભદ્રશૂરિ રચિત.

અબ્દુલ રહેમાન રચિત *"સંદેશરાસ"* જાણીતો છે